Verslag van de 83e CEDAW-sessie: verschillende nationale contexten en vernieuwing bij het comité

Mijn naam is Dana Huisman, ik werk als vrijwilliger voor het secretariaat van het Netwerk VN-Vrouwenverdrag en doe daarnaast onderzoek naar ngo-deelname aan CEDAW-processen voor mijn master in Human Rights Studies. Ik was afgelopen oktober aanwezig bij de CEDAW-sessie in Genève en vertel hieronder meer over mijn ervaring.

Van 10 tot 28 oktober 2022 vond de 83^e sessie plaats van het CEDAW-comité in Geneve. Eenieder die wel eens is geweest weet hoe het gaat: het aanmeldformulier van tevoren, het ophalen van de toegangspas, de veiligheidscontrole en dan eindelijk het moment waarop je achter het hek staat naast de iconische rij vlaggenmasten. Een geliefd object voor de foto’s van zowel toeristen als officiële VN-bezoekers. De sessie zelf vond dit keer plaats in een gebouw ver verscholen aan de achterkant van het terrein. Op de eerste dag liep ik met een aantal andere ngo-vertegenwoordigers en stagiaires daarom na een zoektocht vol omwegen een halfuur te laat de sessie binnen. Waar ik dat in eerste instantie zonde vond, kwam ik er al snel achter dat alle details meekrijgen in de twee-weken-durende reeks van dagenlange bijeenkomsten sowieso een uitdaging is. Dat neemt niet weg dat er veel te leren valt tijdens (en zeker ook buiten) de sessie. Over bijvoorbeeld vrouwenrechten in verschillende nationale contexten en de werkwijze van het comité.

Constructive Dialogues

Het grootste deel van de sessie draait om de Constructive Dialogue: het comité ondervraagt een lidstaat op haar beleid op vrouwenrechten en de uitvoering hiervan. Er werden deze keer delegaties van acht verschillende landen ondervraagd: Armenië, België, Finland, Gambia, Honduras, Oekraïne, Saint Kitts en Nevis en Zwitserland. Maar liefst vijf Europese landen dus, met problemen die soms vergelijkbaar zijn als die in Nederland. Zaken als de economische emancipatie van vrouwen en huiselijk geweld tegen vrouwen worden veel besproken, vaak ook in context van de COVID-19 pandemie. Daarnaast informeerde het comité bij Zwitserland naar de directe werking van het verdrag in nationale gerechtelijke procedures. Zwitserland erkent de directe werking van het verdrag en de delegatie geeft aan dat er een gids is opgesteld voor juristen om het verdrag toe te passen. Het comité stelt echter dat er nog weinig gebruik wordt gemaakt van het verdrag in rechtszaken (zie: CEDAW/C/CHE/CO/6 para 15). In Nederland lijkt er ook weinig aandacht te zijn voor de directe werking van het verdrag, zoals ook blijkt in het boek “Eindelijk ’n uitkering! Met dank aan het VN-Vrouwenverdrag” (2022).

Op globale schaal verschillen de besproken onderwerpen soms veel van elkaar. Waar het comité bij België pleit voor meer vrouwen in STEM (science, technology, engineering, mathematics), uiten ze bij Gambia hun zorgen over de hoge graad van analfabetisme onder vrouwen en meisjes. De Russische inval zorgt voor een schrijnende situatie in Oekraïne en veel aandacht voor seksueel geweld tegen vrouwen en de rol van vrouwen in vredesopbouw in de Concluding Observations. Toch zijn er ook veel overeenkomsten tussen alle besproken landen. Genderstereotypering is bijvoorbeeld overal een probleem dat aan vele andere schendingen van vrouwenrechten ten grondslag ligt.

Nieuwe werkwijze CEDAW-comité

Tijdens deze 83^e sessie experimenteerde het comité met een nieuwe werkwijze tijdens de bespreking van Zwitserland. Op initiatief van comitélid Corinne Dettmeijer, de country rapporteur voor Zwitserland, werd de bespreking niet aan de hand van de artikelen van het verdrag gedaan maar per thema. Deze thema’s komen overeen met de thema’s in de List Of Issues Prior to Reporting (LOIPR). Het comité combineert zo artikelen om herhaling te voorkomen en de bespreking effectiever te maken. Deze werkwijze leek goed te bevallen dus zal misschien herhaald worden en ook voor de bespreking van Nederland gelden in de toekomst. Een belangrijk gegeven om mee te nemen bij het opstellen van de schaduwrapportage.

Nieuwe General Recommendation: Indigenous women and girls

In een gesloten sessie van het comité werd General Recommendation 39 aangenomen. Het comité besteedt in deze aanbeveling extra aandacht aan hoe lidstaten het verdrag behoren te gebruiken om de rechten van indigenous women and girls te waarborgen. Deze groep treft intersectionele problemen en is bijvoorbeeld vaak slachtoffer van gedwongen verhuizing en gender-gerelateerd geweld. De volledige General Recommendation is hier te lezen.

Trainingen van IWRAW AP

De 83^e sessie van het CEDAW-comité was een waardevolle bijeenkomst om mee te maken. Niet alleen door de informatie in de sessie zelf maar zeker ook door de gesprekken, bijeenkomsten en ontmoetingen tussen de vergaderingen door. Na twee jaar van lockdowns is dat een welkome afwisseling. Ik zou iedereen die zich bezighoudt met het VN-Vrouwenverdrag en de mogelijkheid heeft (Genève blijft helaas een dure stad) dus zeker aanbevelen om een keer aanwezig te zijn bij een sessie. Daarbij zou ik ook de trainingen van International Women’s Rights Action Watch Asia Pacific (IWRAW AP) voor maatschappelijke organisaties niet overslaan. Zij hebben veel kennis in huis en helpen ngo’s om hun input tijdens de sessie zo effectief mogelijk te maken. Voor organisaties die hier zelf de middelen niet voor hebben bieden ze vaak ook financiering aan. Om op de hoogte te blijven van hun werkzaamheden rondom het VN-Vrouwenverdrag kan je ze volgen op Facebook.

Deelname workshop CEDAW-SDG's tool

Mijn naam is Ruth A. Richardson. Ik ben Algemeen bestuurslid en Adviseur bij het Internationale Netwerk van Liberale Vrouwen (INLW) en lid van het Netwerk VN-Vrouwenverdrag. Tevens ben ik Adviseur en medevoorzitter van de werkgroep Klimaatrechtvaardigheid voor de Women7 richting de G7 voorzitterschap die dit jaar in St Elmau München in Duitsland werd gehouden.

Onlangs heb ik deelgenomen aan virtuele CEDAW-SDGs Workshop 🙌 (met een focus op klimaatrechtvaardigheid✊🌏). Een ruimte bedoeld om activisten en organisaties te ondersteunen die werken rond klimaatrechtvaardigheid en die hierin geïnteresseerd zijn of al betrokken zijn bij de VN-doelstellingen voor duurzame ontwikkeling en de bijbehorende belangenbehartigingsruimten. 

De workshop vond in 3 sessies plaats, namelijk op 1 en 7 juni en 2 augustus 2022, tussen 20.00 en 23.00 uur Kuala Lumpur-tijd. Deze workshop is bedoeld om feministische en vrouwenrechtenorganisaties in het zuiden van Azië te ondersteunen om hun belangenbehartiging op nationaal, regionaal en mondiaal niveau te versterken door CEDAW en de 2030 Agenda te harmoniseren.

IWRAW Asia Pacific heeft een CEDAW-SDGs Tool ontwikkeld. Deze tool is tijdens de workshop geïntroduceerd zodat deelnemers ermee kunnen werken om organisaties te helpen bij het bouwen van verbindingen tussen de SDG's en mensenrechteninstrumenten.

De laatste sessie was gewijd aan de deelnemers om na te denken over de belangenbehartiging in de toekomst, hoe deze meer strategisch en impactvol kan worden gemaakt, en welke tools ons daarbij kunnen helpen. Tijdens de laatste sessie was er ruimte gecreëerd om te horen en te discussiëren met degenen die onder meer de HLPF of de 82e CEDAW-sessie hebben bijgewoond, evenals degenen die zich voorbereiden om dit jaar deel te nemen aan de resterende processen. Daarnaast kon je in de laatste sessie feedback geven over de CEDAW-SDGs Tool en de workshop in het algemeen.

Het was een leerzame workshop door de focus op de CEDAW-SDGs tool. We leerden de tool te gebruiken en verbanden te leggen tussen mensenrechteninstrumenten en de SDG's. We leerden bijvoorbeeld hoe je SDG's kan integreren in schaduwrapporten of in andere rapporten in het kader van mensenrechten en verdragsorganen.

Tevens leerden we hoe je de rapporten van het maatschappelijk middenveld beter kan opstellen voor nationale, regionale en wereldwijde beoordelingen van de SDG's die zijn gericht op mensenrechtenverplichtingen van staten. We leerden hoe je bij staten kan pleiten voor het gebruik van SDG's en hoe je kan lobbyen om de voortgang bij het nakomen mensenrechtenverplichtingen te versnellen, vooral jegens vrouwen en andere gemarginaliseerde groepen mensen. Tot slot leerden we de staat te beïnvloeden op het gebied van de ontwikkeling van SDG-indicatoren, zowel op nationaal niveau, in relatie tot relevante mensenrechtennormen en -verplichtingen, als op internationaal niveau. 

Ik heb veel gehad aan deze workshop. Het heeft mij veel inzichten gegeven en mijn autonomie echt verbeterd. Deze inzichten kan ik inzetten op het gebied van vrouwen- en humane rechten en klimaatrechtvaardigheid. De workshop heeft ervoor gezorgd dat ik meer durf te vertrouwen op mijn ingevingen vanuit gevoel en niet vanuit denken. Kortom, dit was een goede tool om mijn creativiteit te ontwikkelen!