Inzichten over de 84e CEDAW-sessie 2023

Van 6 tot 24 februari vond de 84e sessie van het CEDAW-comité plaats. Zeven nieuw aangestelde comitéleden bogen zich met de zestien al bekende leden over de situatie van vrouwenrechten in acht verschillende landen. Bahrein, Georgië, Costa Rica, Hongarije, Slovenië, Mauritanië, Noorwegen en Tunesië waren dit keer aan de beurt voor hun Constructive Dialogue. Naast de dialogen vonden er ook interessante gesprekken plaats met het maatschappelijk middenveld, mensenrechten instituten en onderzoeksinstellingen, onder andere over een nieuwe General Recommendation en onderzoek naar de wereldwijde implementatie van het VN-Vrouwenverdrag. Hieronder een selectie van opmerkelijke en leerzame momenten (voor Nederlandse ngo’s).  

Bahrein: religie als uitzondering?

Opvallend in de Constructive Dialogue met Bahrein was het argument dat de regeringsdelegatie gebruikte om bepaalde aanbevelingen van het comité niet te implementeren: religie. Een discussie zo oud als mensenrechten zelf: in hoeverre zijn er lokale of sociaal-culturele uitzonderingen mogelijk op de befaamde universaliteit van mensenrechten? Volgens het comité in dit geval: niet. De Bahreinse delegatie stelde dat ze de ingeroepen voorbehouden op het verdrag, voor artikelen die niet verenigbaar zouden zijn met de Islamitische Sharia, niet van plan was te wijzigen (zie: CEDAW/C/SR.1951). Het comité benadrukte daarop dat andere Islamitische landen ook voorbehouden ingetrokken hebben en de Sharia interpreteren op een manier die compatibel is met het VN-Vrouwenverdrag, zoals Marokko. Het is de vraag in hoeverre dit de Bahreinse regering heeft overtuigd maar het comité geeft hiermee wel een sterk signaal af de universaliteit van alle onderdelen van het verdrag te willen waarborgen. 

Slovenië: het belang van ngo’s

Een van de eerste vragen van het comité aan de Sloveense delegatie verwees naar de voelbare leegte in de zaal: er waren geen Sloveense ngo's aanwezig en er was geen enkele schaduwrapportage ingediend. Ngo's zijn cruciaal in het state review proces van CEDAW. Zij zijn degenen die onafhankelijke informatie kunnen aanleveren aan het comité en de belangrijkste problemen met betrekking tot vrouwenrechten in het land op de agenda kunnen zetten. Dit maakt de het werk van het comité een stuk overzichtelijker. Bovendien zijn de organisaties die schaduwrapportages schrijven vaak degenen die het meeste druk op hun overheid zetten zodat de aanbevelingen van het comité ook daadwerkelijk geïmplementeerd worden. Het is daarom zorgwekkend dat er voor Slovenië geen ngo's betrokken waren bij de Constructive Dialogue. Het comité liet zien deze zorgen te delen en het belang van ngo's in te zien door te vragen naar waarom er geen schaduwrapportages zijn ingediend en hoe ngo's worden gefinancierd door de Sloveense overheid (zie: CEDAW/C/SR.1955).

Nieuwe General Recommendation: women in decision-making positions

Naast de Constructive Dialogues met lidstaten vonden er ook andere informatieve bijeenkomsten plaats, zoals de consultatie voor de nieuwe General Recommendation 40. Het comité benadrukt met deze toekomstige aanbeveling het belang van vrouwen in topfuncties in besluitvorming. Lidstaten, mensenrechten instituten, VN-organen, ngo’s en experts werden uitgenodigd om schriftelijk en mondeling input te geven voor de aanbeveling. Dat hield in de praktijk in dat er in de goedgevulde zaal aan de lopende band korte statements werden gemaakt over waarom deze aanbeveling belangrijk is en wat hierin niet zou kunnen ontbreken. Onder andere gender-gerelateerd geweld en haat tegen vrouwen in (politieke) topfuncties; tijdelijke bijzondere maatregelen (zoals genderquota); en aandacht voor specifieke groepen vrouwen zoals jonge vrouwen, vrouwen met een handicap en lbti+ vrouwen kwamen veel aan bod. Lees hier de samenvatting van de bijeenkomst van de OHCHR. En hier een overzicht van alle mondelinge en schriftelijke input.

 

De consultatie voor GR40

Onderzoek naar de impact van CEDAW

Tijdens de sessie lanceerden het George Institute for Global Health en de UNSW Australian Human Rights Institute hun onderzoek naar de implementatie van de aanbevelingen van het comité aan 117 lidstaten. Het onderzoek analyseert in hoeverre de lidstaten aanbevelingen van het comité (uit de Concluding Observations) die relateren aan wetswijzigingen op het gebied van gezondheid (in een brede zin) hebben geïmplementeerd, op korte of lange termijn. Het is het eerste onderzoek dat op grote schaal naar de implementatie van CEDAW kijkt en de conclusie is positief: van de onderzochte aanbevelingen is 46% uiteindelijk doorgevoerd. Een causale relatie die aangeeft dat CEDAW (hoofd)verantwoordelijk is voor de implementatie is lastig vast te stellen maar het rapport biedt desalniettemin een hoopvol bericht. Het onderzoek biedt ook interessante inzichten in welke aanbevelingen over het algemeen meer worden geïmplementeerd en welke rol schaduwrapportages daarin kunnen spelen. Lees hier meer informatie en concrete tips voor ngo’s. Bekijk hier de publieke presentatie van het onderzoek en paneldiscussie met een van de comitéleden.

De presentatie van het onderzoek aan het comité. Foto: Elgun Safarov.

Hybride deelnames: de beperkingen

Tot slot een korte observatie over online deelname aan de CEDAW-sessie. Het comité staat sinds de Covid-19 pandemie (gedeeltelijke) online deelname toe aan de sessie (inmiddels worden regeringsdelegaties weer verwacht op zijn minst gedeeltelijk fysiek aanwezig te zijn). Een toegankelijke en inclusieve manier van deelnemen maar helaas niet geheel zonder concessies. Online Constructive Dialogues zijn standaard een uur korter omdat de vertalers intensiever werk verrichten. Tijdens deze sessie werd daarnaast de Constructive Dialogue met Tunesië in zijn geheel verplaatst en ingekort omdat de verbinding niet goed genoeg was voor de vertalers om hun werk te doen. Ook voor ngo’s geldt dat fysieke deelname in het Engels vaak effectiever is, mijns inziens. IWRAW regelt vaak online vertaling voor de lunchtime briefings maar de kans op slechte hoorbaarheid en/of verbinding is aanwezig. De toch al beperkte tijd voor de informele privé briefing met het comité kan optimaal worden benut als zij snel en direct vragen kunnen stellen. Vertaling kost tijd en gedeeltelijke onlineverbindingen zijn ook minder dynamisch. 

Geschreven door Dana Huisman